Wie beweert dat Duitse kunst slechts een spiegel van de geschiedenis is, onderschat haar kracht: het is eerder een vibrerende stroom die de stromingen van de tijd absorbeert, transformeert en met onverwachte kracht terug de wereld in slingert. In Duitsland is kunst nooit alleen maar decoratie - het is een dialoog, vaak een debat, soms een schreeuw. De politieke omwentelingen, de intellectuele revoluties, het verlangen naar identiteit en het verlangen om te experimenteren - dit alles wordt weerspiegeld in de ateliers, op de doeken en in de schetsboeken. Als je naar een Duitse aquarel kijkt, zie je niet alleen kleur op papier, maar voel je ook de strijd om expressie, de zoektocht naar waarheid, het spel met licht en schaduw dat kunstenaars door de eeuwen heen heeft gedreven.



Eén blik op Caspar David Friedrichs "Wandelaar boven de Mistzee" is genoeg om te beseffen hoe nauw kunst en tijdgeest met elkaar verweven zijn in Duitsland. Hier staat een man alleen op een rots, met de eindeloze, mysterieuze mistzee voor zich - een symbool van het romantische verlangen naar het oneindige, maar ook van het gevoel verloren te zijn in een snel veranderende wereld. Friedrichs olieverfschilderijen zijn niet zomaar landschappen, maar landschappen van de ziel, die de Duitse romantiek weerspiegelen met al haar melancholie en rebellie tegen het alledaagse. Maar de Duitse kunst staat niet stil: Met de komst van het modernisme explodeerde het kleurenpalet, werden de vormen hoekiger en de thema's politieker. De Brücke-schilders in Dresden, vooral Ernst Ludwig Kirchner, gooiden hun kleuren als fanfares op het doek, alsof ze de wereld opnieuw wilden uitvinden. Hun houtsneden en gouaches zijn wild, rauw, vol energie - een nieuw begin dat de Europese kunstscène opschudt.



Fotografie en grafiek werden in Duitsland tot onafhankelijke kunsten verheven, lang voordat ze elders als zodanig werden erkend. De portretten van August Sander zijn meer dan illustraties - ze zijn een panorama van de Duitse samenleving, een stille maar krachtige getuigenis van waardigheid en verandering. De Bauhaus-fotografen experimenteerden met licht, perspectief en abstractie, alsof ze de wereld in zijn afzonderlijke delen wilden ontleden en weer in elkaar zetten. En terwijl de nazi's de kunst de mond probeerden te snoeren, ontstonden er in het geheim werken met een adembenemende kracht: de etsen van Otto Dix bijvoorbeeld, die de gruwel van de oorlog met een meedogenloze precisie vastlegden, of de collages van Hannah Höch, die met schaar en lijm de grenzen verlegden van wat er gezegd kon worden. Na de oorlog werd de Duitse kunst een laboratorium van vrijheid - van de expressieve kleurvlakken van Gerhard Richter tot de conceptuele fotowerken van Hilla Becher. Steeds opnieuw vindt de Duitse kunst zichzelf opnieuw uit, blijft ongemakkelijk, blijft wakker. Wie zich ermee bezighoudt, ontdekt niet alleen beelden, maar hele werelden - en misschien ook een stukje van zichzelf.