Een windvlaag voert de geur van verse aarde en vochtig gras door het open raam van mijn atelier in Lviv. Ik zit voor een leeg doek, maar in mijn hoofd dansen de kleuren al: het diepe blauw van de Dnipro, het heldere geel van de zonnebloemvelden, het zachte roze van de dageraad boven de Karpaten. In Oekraïne is kunst nooit zomaar een plaatje - het is een echo van het landschap, een spiegel van de ziel, een stil protest tegen de vergetelheid. Hier, waar Oost en West elkaar ontmoeten, waar traditie en moderniteit elkaar omarmen en uitdagen, is elke aquarel, elke schets, elke foto een stukje doorleefde geschiedenis.



Oekraïense kunst lijkt op een mozaïek, samengesteld uit ontelbare fragmenten: Er is de expressieve kleurrijkheid van Mykola Pymonenko, wiens landelijke scènes het leven van gewone mensen vastleggen met een bijna poëtische eerlijkheid. Zijn olieverfschilderijen vertellen over festivals en veldwerk, over hoop en melancholie - en dat doen ze met een directheid die de kijker recht in het hart treft. Maar de kunst van Oekraïne stopt niet bij het idyllische. Ze zoekt, stelt vragen, spreekt tegen. In de werken van Maria Prymachenko, wier gouaches vol zitten met fantastische dieren en felle ornamenten, proef je de kracht van de volkskunst, maar ook de moed om haar eigen stempel te drukken. Haar schilderijen, zo naïef als ze op het eerste gezicht lijken, zijn in feite een rebellie tegen de opsluiting, een viering van de fantasie in tijden van politieke controle.



Soms is een enkel beeld genoeg om een heel tijdperk te vatten. Het beroemde "Kozakkenlied" van Serhij Vasylkivsky bijvoorbeeld, een aquarel die de vrijheid en trots van de Oekraïense Kozakken viert, werd een symbool van nationale identiteit - en stil verzet tegen buitenlandse overheersing. In de onrust van de 20e eeuw, toen Oekraïne verscheurd werd tussen de fronten van de geschiedenis, vonden kunstenaars als Oleksandr Bohomazov en Dawid Burliuk nieuwe vormen van expressie: Hun avant-gardistische composities, vaak in de vorm van prenten of collages, braken met oude manieren van kijken en zochten naar een taal voor het onuitsprekelijke. De maatschappij veranderde en zo ook de kunst - ze werd politieker, experimenteler, soms zelfs wanhopiger.



Uiteindelijk werd fotografie, dit schijnbaar objectieve medium, een instrument van herinnering en hoop in Oekraïne. De foto's van Boris Mykhailov, die het post-Sovjet Kharkiv in al zijn rauwe schoonheid documenteerde, zijn meer dan louter beelden: Het zijn getuigenissen van een land in transitie, vol tegenstrijdigheden en verlangens. Zijn foto's weerspiegelen de Oekraïense ziel - kwetsbaar, trots, ongebroken.



Oekraïense kunst is dus een constante dialoog tussen gisteren en vandaag, tussen het individu en de samenleving. Het vertelt over lijden en een nieuw begin, over thuis en het buitenland, over de onuitputtelijke kracht van beelden die meer zeggen dan woorden. Wie zich met deze kunst bezighoudt, ontdekt niet alleen een land, maar een hele wereld van kleuren, vormen en verhalen - levendig, verrassend en diep menselijk.